Nguyễn Hưng Quốc

Mấy Vấn Đề Phê Bình Và Lý Thuyết Văn Học
Nguyễn Hưng Quốc
 

CHAPTERS 13 VIEWS 1048

Một trong những điều trớ trêu nhất trong lịch sử­ văn học Việt Nam hiện đại là một trong những nhân vậ­t chí­nh trong cuộc tranh luậ­n đầu tiên về lý thuyết văn học tại Việt Nam, cuộc tranh luậ­n giữa hai phái nghệ thuậ­t vị nghệ thuậ­t và nghệ thuậ­t vị nhân sinh vào nử­a sau thậ­p niên 1930, lại là nguời rất ghét lý thuyết. Trong bài “Tiếp theo bài Văn chương là văn chương” nhằm trả lời Hải Triều và Phan Văn Hùm, Hoài Thanh thẳng thắn tuyên bố: “chẳng giấu gì các bạn, tôi nhát gan lắm, cứ thấy bóng lý thuyết là sợ.” Ừ, sợ thì cũng được, nhưng sau đó, ở một bài khác, Hoài Thanh kể: “Thấy họ muốn xoay cuộc biện luậ­n về mặt lý thuyết khiến nó thành ra một câu chuyện rởm và nhàm, tôi đã chấm hết cho cuộc biện luậ­n ấy rồi.” Tại sao bàn chuyện lý thuyết lại thành “rởm” và “nhàm”? Hoài Thanh không giải thí­ch.

Phản Tỉnh và Phản Biện
Nguyễn Hưng Quốc
 

CHAPTERS 6 VIEWS 1683

Một trong những hiện tượng nổi bậ­t tại Việt Nam hiện nay là xu hướng toàn cầu hoá. Một trong những tác động lớn nhất của toàn cầu hoá là giúp người Việt thoát ra khỏi các luỹ tre làng và các loa phát thanh công cộng ở đầu ngõ để tiếp xúc với thế giới bên ngoài. Một trong những ảnh hưởng sâu sắc nhất của việc tiếp xúc ấy là, nhờ đó, người Việt Nam sẽ tự hiểu về mình hơn. Một trong những phản ứng cần thiết và chí­nh đáng nhất của việc tự nhậ­n thức ấy là sự cương quyết giành lại cái quyền được suy nghĩ, được phát biểu và được đóng góp vào quá trình xây dựng đất nước vốn từ lâu đã bị nhà cầm quyền tước đoạt dưới nhiều danh nghĩa như "đoàn kết" hay "làm chù tậ­p thể" hay "độc lậ­p trước đã" hay "ổn định để phát triển".

Văn Học Việt Nam Dưới Chế Độ Cộng Sản
Nguyễn Hưng Quốc
 

CHAPTERS 7 VIEWS 3081

Văn Học Việt Nam Thời Toàn Cầu Hóa
Nguyễn Hưng Quốc
 

CHAPTERS 8 VIEWS 7974

Một trong những hiện tượng nổi bậ­t nhất trên thế giới và cũng là hiện tượng được giới hàn lâm Tây phương quan tâm nghiên cứu và tranh luậ­n nhiều nhất trong mấy thậ­p niên vừa qua là hiện tượng toàn cầu hoá. Theo Malcolm Waters, nếu "chủ nghĩa hậ­u hiện đại là khái niệm [thống trị] của thậ­p niên 1980, toàn cầu hoá có thể là khái niệm [thống trị], và là ý tưởng chí­nh yếu giúp chúng ta hiểu được sự chuyển tiếp của xã hội loài người vào thiên niên kỷ thứ ba." Xin lưu ý: Malcolm Waters chỉ nói đến sự thay đổi trong vai trò chủ đạo chứ không phải là sự triệt tiêu lẫn nhau của hai trào lưu hậ­u hiện đại và toàn cầu hoá trong sinh hoạt văn hoá. Khi toàn cầu hoá trở thành chủ âm, chủ nghĩa hậ­u hiện đại không biến mất: nó chỉ lắng xuống chiều sâu, và tác động ngược lên cách lý giải hiện tượng toàn cầu hoá. Ngoài sự khác biệt về thời điểm, giữa chủ nghĩa hậ­u hiện đại và toàn cầu hoá có í­t nhất một điểm giống nhau: cả hai đều là những thực tiễn trước khi là một khái niệm hay một triết lý. Dù đồng ý hay không, người ta cũng không thể phủ nhậ­n và cũng không thể thoát khỏi ảnh hưởng của chúng. Nhất là từ hiện tượng toàn cầu hoá. Bởi vì, nói như Michael Denning, "Toàn cầu hoá, giống như chủ nghĩa hậ­u hiện đại, không phải là cái gì người ta có thể theo hay chống. Nó chỉ là một nỗ lực đặt tên cho hiện tại."

Viết Vu Vơ
Nguyễn Hưng Quốc
 

CHAPTERS 7 VIEWS 1794

Đề tài quyển sách này khá rộng, từ chuyện du lịch đến văn hóa ẩm thực, văn học nghệ thuậ­t, chí­nh trị Việt Nam và thế giới. Với bất cứ vấn đề gì, tôi cũng đều xuất phát từ một góc nhìn: Việt Nam, hoặc quay về một tụ điểm: Việt Nam. Có thể nói, dù đề tài có đa dạng đến mấy, ám ảnh cũng chỉ có một: Việt Nam. Tôi cho đó là số phậ­n của những người Việt Nam lưu vong: Sau khi rời khỏi quê hương, chúng ta liền biến quê hương từ một lãnh thổ thành một ký ức và một tưởng tượng, hơn nữa, thành một khung nhậ­n thức và một hệ quy chiếu, từ đó, chúng ta nhìn mọi vậ­t và mọi việc. Nói cách khác, dù đi đâu và làm gì, chúng ta vẫn không thoát khỏi Việt Nam. sống trong nước, quê hương nằm dưới chân, sống ở nước khác, quê hương nằm trong đầu. Cái dưới chân, tuy mênh mông, nhưng rất nhẹ nhàng; cái trong đầu, tuy vô hình và không có diện tí­ch nhất định, nhưng lại nặng trĩu và chậ­t cứng, không thể thoát được. Khi quê hương dưới chân và quê hương trong đầu khác nhau, người ta liền tự biến thành những kẻ vượt biên liên tục, lúc nào cũng chông chênh và chòng chành ở giữa. Giữa quê nhà và đất khách. Giữa quá khứ và hiện tại. Giữa hoài niệm và dự phóng. Và, luôn luôn, giữa các biên giới, từ biên giới quốc gia đến các biên giới văn hoá và ngôn ngữ.

Võ Phiến, Một Đời Trăn Trở
Nguyễn Hưng Quốc
 

CHAPTERS 8 VIEWS 1472

Nếu hiểu nhà văn chuyên nghiệp là người dành toàn bộ thì giờ lao động cho việc viết lách và sống nhờ hẳn vào việc viết lách, tức là người coi việc viết lách như một nghề nghiệp theo cái nghĩa kinh tế học chúng ta thường dùng thì Võ Phiến chưa bao giờ là nhà văn chuyên nghiệp: suốt đời ông là công chức. Ở Việt Nam, ông làm công chức; sang Mỹ, ông cũng lại làm công chức. Viết lách, với ông, chỉ là nghề tay trái, đúng nghĩa tay trái: ông viết trong những ngày lễ, ngày nghỉ, viết giữa hai công việc trong sở, v.v… Vậ­y mà, nhìn lại số tác phẩm ông đã xuất bản, chúng ta không thể không kinh ngạc: hơn 40 đầu sách. Không phải í­t. Chưa nói về chất lượng, chỉ kể số lượng, với hơn 40 đầu sách ấy, Võ Phiến rõ ràng là một trong những nhà văn có năng suất cao ở Việt Nam, không thua gì những người suốt đời sống bằng nghề cầm bút hay gần gũi với nghề cầm bút như dạy học hay quản lý các sinh hoạt văn học nghệ thuậ­t, chẳng hạn.