^vmBOARDS

Chào,
I activated the language bar in window, what do I have to do to be able to type vietnamese characters? I dónt know what character is what. Is there a better free software?
cám ơn

Quá đã phải không Fish

Hanoi Artist :
http://www.buithanhphuong.com/

TRƯƠNG THANH TÂN

Cháu với chú chưa h�? quen biết trước
Mà vào tù mới gặp đã thân nhau;
Bởi vì hai ta chung một ni�?m đau
Và trên hết là chung lòng phục-hậ­n.

Cùng ý-chí­ quyết hồi-hưng quốc-vậ­n,
Mình li�?u mình mong nhóm lử­a dêm khuya:
Chú dò tình-hình biến-động ngoài kia,
Cháu kết-nạp anh+em trong các �?ội.

Chú bị chợt tay? trầy chân? trặc gối?
Cháu có sẵn-sàng thuốc-đ�?, cồn, bông:
Ấy là mình tạo dịp để truy�?n-thông,
Qua mặt được "ăng-ten" cùng "bảo-vệ".

Chú có nử­a đ�?i... quy�?n-hành, luậ­t-lệ,
Nay -- lộ-diện rồi -- hoạt-động gay-go;
Cháu mới lớn lên đã mất Tự-Do
Nên tự-phát -- do Dân -- đầy khí­-thế.

Nguyễn �?ăng Thục, nghị-viên từ xứ Huế,
Phan Thành Sung, cảnh-chức tự Sài-đô:
Già ngành+ngh�?, lớn tuổi-tác, khác ranh-tô,
Mà đã chịu tham-gia cùng với cháu!

Trương Thanh Tân! Cháu là hòn ng�?c báu
Của Quảng-Nam xưa "ngũ phụng t�? phi".
Chưa thành-hình nhưng ngục-sử­ rành ghi
Cuộc nổi dậ­y -- của "tù-nhân cải-tạo"!

Những hành-hạ, những đoạ-đày ngược-bạo
Của kẻ thù, đâu đáng kể vào đâu!
Cháu vẫn hiên-ngang phút chót ngử­ng cao đầu
Lấy cái chết để đ�?n ơn Tổ-Quốc!

Trương Thanh Tân! Làm sao quên cháu được,
Một anh-hùng trong vô-số vô-danh
Lấy máu mình chép tội lũ gian manh
Và tưới bón cho thắm lòng �?ất Mẹ.

Cháu dám chết khi tuổi còn rất trẻ
Dù chưa h�? là công-chức, quân-nhân;
Thì những cha, anh (như chú) phải mang ân
Và phải... làm gì? Làm gì cụ-thể
�?ể trả thù cho cháu, cho toàn-dân,
Và để kh�?i thẹn-thùng với cháu thương-thân:
-- Trương Thanh Tân...

THANH-THANH

Tưởng nhớ
NGUYỄN XUÂN GI�?O1
1 Cựu Trưởng Ty Cảnh-Sát Công-An Quốc-Gia, Tỉnh Thừa-Thiên.

Tôi ở "An �?i�?m" mới chuyển qua,
Anh từ "Tiên-Lãnh" cũng đưa ra .
Một trăm bốn chục tù nguy-hiểm
Nhốt kí­n rừng sâu "�?ồng-Mộ" xa .

Ai bảo! Bên ngoài: dân không "an"!
Bên trong: can-phạm cũng không "ngoan"!
Những tên đầu-s�?: cần cô-lậ­p,
Dậ­p tắt trong đầu ... m�?i tí­nh-toan!

Chúng bắt đi làm, mệt xỉu xâm;
Ngày hai lạng sắn (quý hơn sâm!)
Trí­ch trong tiêu-chuần “không lao động�?:
Mấy chục ăn vào, trăm mấy thâm!2

2 Mấy chục ngư�?i đi "lao động" được cấp thêm mỗi ngư�?i mỗi ngày 200 gr sắn, xén bớt từ khẩu-phần cầm-hơi của hơn một trăm ngư�?i không đi "lao động".

Những lúc đi chung một chặng đư�?ng,
Thấy anh tôi qúa ngậ­m-ngùi thương:
Tôi còn bước được theo đồng đội,
Anh lết chân sên -- một bộ xương!

Âu dược gia đình tiếp-tế cho:
Trại không có thuốc -- nhậ­p vào kho !
Cầu nhi�?u, cung í­t, tù nhi�?u bệnh,
�?ến lúc anh cần: hết sạch vo !

Bảy chí­n qua đi trong tối-tăm,
Tám mươi d�?i trại xuống "Thôn Năm".
Rồi anh ngã bệnh, ngày càng yếu,
�?i đứng xiên xiêu, phải dựa nằm.

Xin chúng cho anh được viết thư:
Thư mang hy-v�?ng hoá huy�?n-hư .
Chúng cho viết hết, nhưng... không gử­i !
(�?i�?u đó, anh+tôi đã biết dư !)

Trí­ lụn, thân suy, óc muộn phi�?n;
Cháo ngày hai sét, đói liên-miên!
Thuốc-men chẳng có, không săn-sóc!
(Nếu chết thì lôi ra trước hiên!)

�?ến lúc anh như đã hụt hơi,
Nử­a mình lạnh cứng, tay buông xuôi,
Chúng cho võng chở v�? "Tiên-Lãnh";
Chúng bảo: anh đi bệnh-viện rồi !

�?ồng-bạn mừng cho anh gặp may:
(Không như Xuân, Xáng3 chết trong này)
Nào: "tiêu-chuẩn" thuốc! nào: "y-tá"!
Nếu được cho v�? nữa, lại hay !

3 Trung-tá Trần Như Xuân chết tại "�?ồng-Mộ"; trung-tá Trần Phước Xáng chết tại "Nhà Trắng" trong trại "Thôn 5" (Trại "Tiên-Lãnh 2"; đ�?u thuộc Quậ­n Tiên-Phước, Tỉnh Quảng-Nam.
*
Tám mốt, tôi từ "Kho �?an" lên
Mới hay anh Giáo đã... quy-tiên!
(Chúng đem v�? nhốt trong phòng tối
�?ược độ vài hôm... thì là... yên!)

Ấy đấy ! Công ơn chúng hải-hà:
�?ã không giết chết, không đòn tra,
Còn cho "h�?c-tậ­p", cho lao động,
�?ể "tốt" mà mau trở lại nhà!

Biên-bản v�? anh chắc chúng ghi:
(Cũng như Xuân, Xáng: sướng ai bì!)
Thuốc-men! ăn+uống! và chăm-sóc!
Bác-sĩ -- đồng-tù -- ký... chứng-tri !

Còn nhớ hôm nào: anh với tôi
Cùng bàn thế-sự, máu cùng sôi;
Ta dùng tiếng Pháp trên đầu địch,
Thù giặc, căm-h�?n lũ... tớ-tôi !

Anh đã là tù thuở ngáo-Ngô;
Tôi: tù phong+thực lẫn mê-nô .
Bây gi�? ta lại tù man-Cộng:
Anh hết, tôi còn... tới lúc mô ?

Nhưng, hễ trên cao còn Tr�?i Xanh,
Thì còn lưong-hảo thắng gian-manh!
Tôi nguy�?n đóng góp cho �?�?i đẹp,
Cho thoả lòng Ngư�?i, thoả dạ anh!

THANH-THANH

NGÔ HẢI QUẢNG

Tôi kí­nh phục Việt-Nam Quốc-Dân-�?ảng
Cả từ th�?i Nguyễn Thái H�?c đến hôm nay.
Riêng Mi�?n Trung có Tỉnh Quảng-Nam này
Là xuất-phát nhi�?u đảng-viên "gạo cội"...

Nhưng, trong trại có tên Cam Úng Thối
Là... Bí­-Thư �?ảng-Uỷ Tỉnh nhà ta
Mà đớn-hèn đi khuất-phục lũ tà-ma,
Khiến m�?i giới gớm nh�?m như ghẻ lở!

Tôi thắc-mắc thì anh+em chống-đỡ:
Không phải ngư�?i nào cũng đốn-mạt hôi tanh!
Cũng là Bí­-Thư, tôi nhậ­n-diện ra anh:
Cùng Tỉnh-Uỷ nhưng khác nhiệm-kỳ, đảm-lược!

Ngô Hải Quảng! làm sao tôi quên được:
Trong một lần mình lén hẹn cùng nhau,
Anh thở dài: Trần Bình Tr�?ng1 nay còn đâu?
Dám ch�?n chết, khiến quân thù khiếp phục!

1 Anh-hùng lịch-sử­ Việt-Nam, bị quân Nguyên bắt, đã mắng thẳng vào mặt giặc để bị chúng giết chết hơn là bị cầm tù & làm nhục: "Ta thà làm quỷ nước Nam chứ không thèm làm vương đất Bắc!"

Nhưng, tôi lại tưởng là anh khí­ch giục
Tôi hiến mình nêu gương sáng hy-sinh,
Nên tôi h�?i đùa: chết cái chết quang-vinh,
Sao anh chẳng chí­nh mình làm việc ấy?

Rồi... sau đó, ngư�?i nào hoàn-cảnh nấy;
Tôi xuống Chợ-Cồn, ra Hà-Nội, vô Hoà-Sơn.
Lúc chúng trả v�? Tiên-Lãnh, tôi mừng rơn
Vì... í­t nhất... cũng trùng-phùng bạn cũ...

Nhưng, Trần Quang Trân2 trước pháp-trư�?ng th�?-tử­!
Giữa kẹp-kìm Thái Khắc Lễ3 vong-thân!
Trong quậ­t-cư�?ng dũng-liệt Trương Thanh Tân4!
Và với bất-khuất thành-nhân5 Ngô Hải Quảng!

2 Sĩ-quan An-Ninh QLVNCH, chuyên-viên điện-tử­ (được Hãng Panasonic bảo-trợ tu-nghiệp tại Nhậ­t), đã chế được máy vô-tuyến liên-lạc từ trong trại "cải-tạo" ra bên ngoài, tổ-chức phá trại vượt biên, bị bắt và bị xử­-tử­ vào ngày 19-06-1982 (cùng vụ đã có 12 sĩ-quan và Xã-Trưởng bị tù chung-thân hoặc hằng chục năm; 75 đồng-bạn bị biện-pháp hành-chánh "tậ­p-trung cải-tạo" vô-th�?i-hạn, thực-sự thụ-hình 10 năm trở lên; và nhi�?u ngư�?i không bị kết án nhưng vẫn bị kiên-giam).
3 Sĩ-quan Cảnh-Sát Quốc-Gia, dịch-giả cuốn sách "Gạo Lứt, Muối Mè".
4 Xem bài thơ "Trương Thanh Tân" của Thanh-Thanh trong sách này.
5 Danh-ngôn: "Dù không thành-công cũng đã thành-nhân".

Từ tâm-thức bỗng nhói lên một thoáng
Tôi... ân-hậ­n mình đã... gợi ý cho anh?
Nhưng, cái chết của anh xúc-động tr�?i xanh,
Nên, tự nó, đã cao sâu đầy ý-nghĩa!

Vì bị đày-đoạ dưới đòn thù độc-địa,
Nhi�?u dân lành đành chấp-nhậ­n hèn-ươn;
Nhưng anh là một trong số í­t đã cao vươn
Vượt thoát kh�?i m�?i cư�?ng-quy�?n, bạo-lực.

Anh đã đổ máu đào làm son tươi thế mực
Chép việc và ngư�?i nổi bậ­t nét hùng-kiêu,
�?ể nói lên: dù mái dột, tư�?ng xiêu,
Chí­nh-Nghĩa vẫn là móng n�?n vững chắc.

Anh đã nêu cao tinh-thần kháng-tặc
Không riêng Quảng-Nam hay Việt-Quốc
mà là cả toàn-dân.
Xây Vinh-Quang cho Tổ-Quốc hồi-xuân,
Anh là một trong những hòn đá tảng:
-- Ngô Hải Quảng!

THANH-THANH

NGUYỄN VĂN PHƯỢNG*


Phượng ơi ! Chí­nh thực anh là ai ?
Sứ-giả thiên đình Thượng �?ế sai ?
Hay một thiên-thần tình-nguyện xuống?
Anh-Hùng Dân-Tộc tái đầu-thai ?

*�?ại-Uý QLVNCH, từ trại An �?i�?m
đến Trại "�?ồng-Mộ" ngày 24-04-79,
chết tại "Nhà Trắng" ngày 10-10-80.

Anh là ánh đuốc giữa đêm tăm!
Nghệ-sĩ tài-ba rút ruột tằm!
�?ại diện muôn lòng đang uất nghẹn
Thét lên tiếng thét của h�?n căm!

Như nhà thám-hiểm giữa rừng sâu,
�?ánh rắn đầu tiên đánh đỉnh đầu !
Anh đã đâm lao vào tử­-huyệt
Già Hồ -- như hạ một con trâu !

Nhớ hôm "sinh hoạt" kiểm phê anh:
Anh đã công-khai chử­i đí­ch danh!
Anh nhắc cho ghi từng điểm một
Vào trong biên-bản để chuy�?n quanh!

Có ngư�?i cũng đã có chê-bai
Chí­nh-sách lầm hư ! chủ-thuyết sai !
Chống đảng, kình quy�?n, khinh cán-bộ!
-- �?ụng vào "lãnh tụ" thì chưa ai !

Bạn-bè nén hậ­n trong cô-miên,
Nhưng chỉ mình anh dám nói lên!
Bản án tuyên cho đầu-đảng địch
Cũng là bản án tự anh tuyên!

Thế rồi anh bị chúng đưa đi !
Anh bị ra sao ? bị những gì?
Anh đủ can-trư�?ng mà chịu đựng
Như bao lần trước đã kiên-trì?

Thế rồi ... anh chết, chết âm-u
Trong g�?ng gông cùm trong biệt-khu
Trong trại kiên-giam trong cấm địa,
Nói lên thân-phậ­n -- một tên tù!

Bao nhiêu viễn-v�?ng, những mê-đam,
Và những vần thơ anh đã làm...
Phảng-phất đâu đây trong gió núi,
Chân tr�?i màu tí­m, sương tr�?i lam...

Anh vừa đốt đuốc giữa đêm tăm,
Vừa viết hùng-ca, rút ruột tằm;
Anh ch�?n "huy-hoàng rồi chợt tối
Hơn buồn le-lói suốt trăm năm"!

Phượng ơi ! Anh đã chẳng tham-sinh!
�?ã tự nêu cao chí­-khí­ mình!
Hơn kẻ quy�?n cao và chức tr�?ng
Mà hèn, thì chỉ đáng chê khinh!

Phượng ơi ! Anh đã sống anh-hùng!
Anh chết là ni�?m hãnh diện chung!
Tất cả nh�? anh mà phấn-khởi,
Ngử­ng đầu đỡ ngượng với không-trung!

"Nhà Trắng" Tiên-Lãnh 2, 10-10-1980
THANH-THANH

TƯỞNG NHỚ CHA
Thành kí­nh dâng hương hồn Cha yêu quý


Con lên phi cơ bay v�? vùng biển
Bỗng nhớ thương cha nước mắt tuôn tràn
Tháng Tư nào khi quốc biến gia tan
Con b�? xứ lái tàu bay v�? biển

Con xa mẹ lìa cha vì cuộc chiến
Bao nhiêu năm sương gió dạn dày
�?ể đau thương tràn khắp một ngày
Con đâu biết đó là lần vĩnh biệt

Con nào biết ! Cha ơi con nào biết
Cha soát từng gi�?t máu trở v�? tim
Bao nhiêu năm qua mòn m�?i trông tìm
Vẫn thấp th�?m “con đã đ�?n nợ nước�?

Cha ơi cha ! Một ngày không quên được
Nhậ­n hung tin cha lìa b�? cõi đ�?i
Con chết lịm trong lòng mà lệ không rơi
Con muốn khóc sao bậ­t cư�?i hoang dại

Mư�?i tám năm sau không lần trở lại
Nợ quê hương chưa trả nổi đến bây gi�?
�?ất khách quê ngư�?i lạc lõng bơ vơ
Ngày tiếp nối ngày chỉ vì cơm áo

Cha ơi cha ! Lòng con giông bão
Những l�?i cha khuyên bện lại thành vòng
Quấn chặt tim con, tỳ vết trong lòng
�?ể nhi�?u lúc bặm môi rướm máu

“�?ất nước điêu tàn làm trai phấn đấu
Cố trở nên ngư�?i hữu dụng cho đ�?i
Ngẩng cao đầu làm trai Việt con ơi
Gương đảm lược của ti�?n nhân còn đó�?

Cha ơi cha con vẫn hằng trăn trở
Sống lưu vong nuôi hy v�?ng quay v�?
Nhưng năm qua tháng lại ê ch�?
Tóc đã bạc mà trùng dương vạn lý

Cây bậ­t gốc một phần tư thế kỷ
Thân cây héo khô trồng ở xứ ngư�?i
Có quê hương mà chẳng có một nơi
Không có lối cho con trở v�? trú ẩn

Con lên phi cơ bay v�? biển
V�? Atlanta mà ngỡ xuống Vũng Tàu
Con bàng hoàng nén chặt cơn đau
Sợ bậ­t khóc máu sẽ trào theo lệ thảm

YÊN SƠN

IN MEMORY OF MY FATHER
reverently dedicated to my dear Dad’s spirit

Whilst boarding the aircraft to fly towards the ocean
I suddenly pitied my father, tears flowing out of emotion.
When that April national calamity forced me to flee
I left our country piloting my plane to the sea.

Parted from parents because of the bloodshed,
So many years in high wind and heavy rain overhead
And finally came flooded with distress one day
I did not know it was the last goodbye for ever to say!

Oh, dear Dad, how could I know, on your part
You wished each drop of blood to return to your heart.
So many years you had desperately inquired after me
Anxiously fearing a “killed in action�? notice to see.

Oh, dear Dad! I shall never forget that bad day
I learned the sad news that you had passed away:
I became numb with grief, tears unable to flow;
I wanted to cry but burst out laughing madly in woe.

For eighteen years afterwards, I have not once returned
And have neither fulfilled citizen obligations so yearned.
In this foreign land how I feel an unsuitable location:
Days after days only to think of means of sustentation.

Oh, dear Dad! an innermost storm has arisen; it boils;
Your precious admonition has since spinned into coils
To tie tightly around my heart, imprint in my mind,
So that times I compress my lips blood to ooze to bind.

“The country is in ruins! To strive to be a worthy man
You must try to become useful through your life’s span!
Hold your head up, my son! to be a Viet youth, an heir
To our ancestors’ heroic examples that are still there!�?

Oh, dear Dad! I have always pondered on my concern
About living in exile while nurturing the hope of return.
But days have passed and months elapsed, shamefast,
My hair has turned grey but the ocean is still vast.

Like a tree for a quarter of a century uprooted already
Now replanted in a foreign region, how hard to steady!
Having a homeland but not having a space
For me to get back to find a sheltering place!

I boarded the plane to head towards the waves
To go to Atlanta but felt as to Vung Tau that craves...
I was staggered and tried to restrain my pain
For fear of bursting into tears mixed with blood stain.

THANH-THANH
Member, PEN Center USA

CON NHỚ NGÀY CHA �?I TÙ

Con nhớ ngày cha đi tù
mắt mẹ ướt thâm quầng đêm khó ngủ
gặm củ sắn mẹ dành cho chưa đủ
con đói cha ơi!

Trạc phân bò năm ấy đội qua sông
nước ngậ­p ướt tràn xuống môi con mặn
sông vô tình vẫn trôi bình lặng
bão tố cha ơi! Bão tố tơi b�?i!

Lũ lụt đi qua, rơm ướt mẹ phơi
cong ngư�?i xuống, mẹ gồng trên vai hẹp
gánh cả giang sơn, đầu trần, không dép
mẹ thẫn th�?, lảo đảo g�?i tên cha

Năm tháng đi qua, năm tháng đi qua
mẹ vẫn nép cuộc đ�?i trong rơm rạ
con giấu tuổi thơ vào nỗi buồn lớn quá
gánh tháng ngày tát cạn biển th�?i gian

NGUYỄN THỊ B�?CH NGỌC
vietnam

English version:

THE DAYS DAD GOT IMPRISONED

How harrowing were the days dad got imprisoned:
Mom could hardly sleep, got her eyes wet, rings wizened.
Gnawing the tiny rootstock Mom spared for me: how sad!
I was so hungry, dad!

The cow feces I bore on my head across the river,
Wetted, dripped from the basket, salted my lips.
The heartless stream was still flowing to make me shiver.
Oh dad! such storms had risen to break life into chips.

After the flood, mom dried the damp hay nearly kaput;
Humping her back, she carried on either slender shoulder
The burden of family responsibility, bareheaded, barefoot;
She staggered, listlessly calling for dad, the householder...

Months had thus slipped away, and years gone by;
Mom still hid and rested her life in thatch, straw and slime.
I concealed my youth in such sadness as the immense sky,
Shouldering my days struggling to drain the sea of time.

THANH-THANH
member, PEN Center USA

Gử­i Fish để tuyển lựa nha

Fish ... phải công nhậ­n là Fish tậ­p tiến bộ thậ­t á

Loại nhên nầy độc lắm, bà con trong chùa VM nầy phải luôn luôn né tránh nha, nhện nầy của Fish nuôi á

Chuẩn bị .... BẮN !

hello all yall in here!!!!
It's been a long time huh.....
huhhhh reading back those message that I have post before and message that I received from you guys, hummmmm makes me feel funny somehow....hahahahhah Anyway, today I am posting this message to let you guys know that I am not sad over that S.O.B anymore geez 2-3yrs ago.... I am now married and have a little girl, been busy with life you know, and I am back.....

Có ai coi this movie chưa ?? If so, có hay hông ? Babi muốn đi coi this movie next weekend á

Cái gì mà kỳ dzậ­y ??

Xì như vầy thì làm sao mà cặp bến đây

nice to meet you

Kử¸-SƯ NGUYỄN VĂN BẢY
VÀ K�?-GIẢ NGUYỄN AN DÂN


NGUYỄN An Dân là chủ-nhiệm kiêm chủ-bút đặc-san “�?ông Phương�?, xuất-bản tại �?à-Nẵng, đã phát-hành đến tậ­p III, mệnh-danh là Tiếng Nói của “�?ông-Phương Văn-�?oàn�?. Tổ-chức này cũng do y cầm đầu.
Với đặc-san trên, Dân đã công-khai mạt-sát Việt-Nam Cộng-Hòa, đ�?-cao cộng-sản Việt-Nam, gay-gắt hơn cả các đài phát-thanh Hà-Nội và Mặt Trậ­n Giải-Phóng Mi�?n Nam.
VÌ không thấy ngành Thông-Tin của ta có biện-pháp gì, tôi bèn tìm cách bịt miệng cán-bộ tuyên-truy�?n của Việt-Cộng này.

DÂN có một số thân-nhân trực-hệ trong ban lãnh-đạo Liên-Khu-Ủy và Tỉnh-Ủy Việt-Cộng địa-phương, thư�?ng-xuyên vào rừng, có mặt tại các địa-điểm tặc-phỉ tậ­p-trung dân-chúng tuyên-truy�?n & cưỡng-thu vậ­t+tài, đồng-th�?i tham-gia “Lực-Lượng Hòa-Hợp Hòa-Giải Dân-Tộc�? của nhóm đối-lậ­p Vũ Văn Mẫu, và hay lui tới các Chùa.
Dân chơi rất thân với kỹ-sư Nguyễn Văn Bảy, Hiệu-Trưởng Trư�?ng trung-h�?c Kỹ-Thuậ­t Cao Thắng, là ngư�?i cũng dùng danh-nghĩa “Thành-Phần Thứ Ba�? để chống Việt-Nam Cộng-Hòa. Chí­nh Bảy che-chở cho Dân trong nhi�?u trư�?ng-hợp Dân bị Cảnh-Sát chậ­n xét d�?c đư�?ng, suýt lộ tài-liệu Việt-Cộng mà y mang theo.

TÔI không tiện cho �?ặc-Cảnh bắt Nguyễn An Dân v�? mặt chí­nh-trị, vì nếu làm thế thì sẽ lộ ra các phần-tử­ khác mà trong số đó có những điệp-viên cũng như mục-tiêu xâm-nhậ­p của chúng tôi.
Tôi giao cho Bộ Chỉ-Huy Cảnh-Lực Thị-Xã �?à-Nẵng giải-quyết v�? mặt pháp-lý, vì Dân ra báo mà không khai trình với Bộ Nội-Vụ để xin phái-lai.
Dân bị bắt giam tại Trung-Tâm Cải-Huấn �?à-Nẵng, ở Chợ-Cồn. �?ó là một cách chậ­n đứng cái loa dấy loạn của y, đồng-th�?i bảo-vệ các lưới phản-gián của ngành �?ặc-Cảnh chúng tôi.
*
NGÀY 25-8-1978, tôi bị chúng đưa từ Trung-Tâm Lao+Cải “An-�?i�?m�? v�? Trại Tạm-Giam “Kho �?ạn�? (“Chợ Cồn�?) �?à-Nẵng.
Việt-Cộng nhốt tôi vào một buồng riêng gần cuối Khu B, bí­t kí­n m�?i cử­a, canh gác cẩn-mậ­t. Mỗi ngày nhi�?u lần chúng dẫn tôi đi khai cung, v�? vài trong những điệp-viên tôi đã gài vào nội-bộ của chúng mà mãi đến nay chúng mới bắt đầu nghi-ng�?. Tôi thấy các buồng kế tôi cũng bị bí­t kí­n, không nghe tiếng ồn nhi�?u ngư�?i như những ngày đầu sau cơn quốc-biến 1975; và bên trong khung lỗ rộng chừng một bàn tay cắt thủng ở góc tấm tôn đóng chắn cử­a sổ mỗi buồng, tôi thấy thấp-thoáng có một hoặc hai cặp mắt tò-mò nhìn ra.
Sau đó í­t hôm, Việt-Cộng đưa vào giam chung với tôi hai nhà-sư trẻ; đó là Trần Văn Cúc và Hoàng Mộng Xuân. H�? đã đội lốt nhà-sư để đi tuyên-truy�?n, móc-nối, liên-lạc tiếp-xúc, hoạt-động chống Cộng từ nội-thành ra ngoại-ô. Bị bắt, bị đánh dã-man, h�? chỉ khai là đi tìm đư�?ng dây vượt biên để xin đi theo.

Hai anh Cúc & Xuân đã cho tôi biết rõ hơn v�? một số biến-cố chí­nh-trị đã xảy ra trong nước nói chung, và tại Quảng-Nam/�?à-Nẵng nói riêng, sau ngày cộng-sản cưỡng-chiếm Mi�?n Nam. Nổi bậ­t nhất tại Tỉnh này là vụ kỹ-sư Nguyễn Văn Bảy, nguyên Hiệu-Trưởng Trư�?ng Trung-H�?c Kỹ-Thuậ­t “Cao Thắng�?, ngư�?i đã lậ­p nên “Việt-Nam Dân-Tộc Cách-Mạng �?ảng�?, tổ-chức mậ­t-khu trong rừng, chiêu-mộ chiến-sĩ, và đã tấn-công vũ-trang vào một số cơ-quan & đơn-vị Việt-Cộng quanh vùng để mở rộng phạm-vi kiểm-soát; nhưng nay đã bị Việt-Cộng huy-động toàn-lực bộ-đội hành-quân đè bẹp, phá hủy căn-cứ, và bắt đem v�? biệt-giam cũng tại Trại này, cùng với hằng trăm chiến-hữu cũng bị bắt tại chiến-khu, hoặc bị truy bắt v�? sau.
*
NGÀY 25-12-1978, tôi bị chuyển đến trại giam Hội-An. Tại đây, chúng giam tôi chung với khoảng năm/sáu chục ngư�?i, thuộc nhi�?u thành-phần khác nhau: hình-sự, vượt biên, phản-động hiện-hành, và “kinh-tế�?.
Tuy nhiên, có một thực-tế mà Việt-Cộng không ng�?: đại-đa-số cán-bộ và bộ-đội bị bắt đ�?u đã không được cơ-quan hay đơn-vị của mình chước-miễn - đã bị cách-chức, tước lột quân-hàm, khai-trừ kh�?i �?ảng, và bị tì-vết lý-lịch - nên h�? không còn tha-thiết gì đến công-tác của ngành Công-An, chưa kể một số đã ra công-khai chống lại �?ảng và Nhà-Nước. Nh�? thế, tôi đã nghe được khá nhi�?u tin-tức ngoài đ�?i.
NGÀY xưa, Tỉnh Quảng-Nam có một lần đến năm danh-nhân được tri�?u-đình Nhà Nguyễn phong là “Ngũ Phụng T�? Phi�?. Trong chiến-tranh Việt-Nam, Tỉnh này cũng có rất nhi�?u phần-tử­ hoạt-động đắc-lực cho Việt-Cộng nên được �?ảng và Nhà-Nước khen là “Quảng Nam �?i �?ầu Diệt Mỹ�?. Nhưng các tổ-chức quần-chúng và cá-nhân có tinh-thần Quốc-Gia thì chống Cộng quyết-liệt vô-cùng.

Ngay sau khi Việt-Cộng bắt giam các công-chức và quân-nhân của chế-độ cũ, đại-đức Từ Toại và giáo-sư Phạm Văn Bình đã cùng các bạn trương biểu-ngữ, dán bí­ch-chương, và rải truy�?n-đơn, tổ-chức một cuộc biểu-tình tuần-hành có đông đồng-bào tham-dự, qua các đại-lộ trong Thành-Phố �?à-Nẵng. Có nhi�?u vụ ném lựu-đạn vào Công-An, bộ-đội; nhi�?u vụ chống-cự bằng vũ-lực vì bị tịch-thu tài-sản qua các chiến-dịch “đánh tư-sản mại-bản�?, “cải-tạo công+thương-nghiệp�?, “bài-trừ văn-hóa-phẩm nô-dịch và đồi-trụy�?. �?ồng-bào ào ào kéo nhau đi vượt biên, vượt biển, giống như tại các nơi khác trên khắp Mi�?n Nam. Ngư�?i ta đồn miệng với nhau là trung-tướng Ngô Quang Trưởng đã đem Phục-Quốc-Quân v�? đánh vào biên-giới; phe ta kiểm-soát lưu-thông qua các đèo+núi trên Quốc-Lộ số 1 và nhi�?u vùng ngoại-ô; trực-thăng Hoa-Kỳ đến bốc một số nhân-vậ­t tr�?ng-yếu; tàu đổ-bộ của �?ệ-Thất Hạm-�?ội nhi�?u lần vào b�? tấn-công các �?ồn Biên-Phòng; dân đánh cá thỉnh-thoảng có gặp tàu ngầm của Mỹ còn lảng-vảng ngoài khơi. Truy�?n-đơn chống-Cộng nhi�?u nhất là của “�?ảng Hắc-Long�? (Vùng I), “�?ảng Thanh-Long�? (Vùng II), “�?ảng Bảo-Long�? (Vùng III và Vùng IV).

�?úng ba năm sau ngày �?à-Nẵng thất-thủ, ba tiếng nổ long tr�?i lở đất từ sân-bay �?à-Nẵng phát ra, làm rung chuyển cả thành-phố và các vùng phụ-cậ­n, tạo nên một biển lử­a kinh-hoàng, gây thiệt-hại nặng-n�? cho các cơ-sở hoạt-động không-phòng, máy-bay, và cả nhân-mạng của đơn-vị Không-Quân Việt-Cộng đồn-trú tại sân-bay chiến-lược lớn nhất Mi�?n Trung này, khiến ngư�?i dân địa-phương nhớ lại ba tiếng nổ lớn cũng tại phi-trư�?ng này một tháng trước ngày Vùng I rơi vào tay Cộng-quân. Lần ấy, cơ-sở nội-tuyến Việt-Cộng đã phá-hoại ba hầm bom+đạn của ta mà vị-trí­ thiết-lậ­p thì dù kiên-cố bao nhiêu ngư�?i ngoài cũng có thể biết được; và sau đó thì Cơ-Quan E6 của tôi đã tìm ra thủ-phạm, là hai hạ-sĩ-quan Không-Quân, mà Ngành �?ặc-Cảnh đã nghi-ng�? từ lâu. Lần này, sau khi đối-phương chiếm được sân-bay tối-tân của ta, các chuyên-gia tài-gi�?i nhất của Liên-Xô đã dùng tất cả những phương-tiện và khả-năng khoa-h�?c kỹ-thuậ­t tiên-tiến nhất của thế-giới cộng-sản để rà tìm xem thử­ Việt-Nam Cộng-Hòa có chôn giấu hoặc gài bẫy bom+mìn, máy-móc gì dưới đất và xung quanh sân-bay hay không, mà không tìm thấy, và đã cải-tổ m�?i cơ-cấu phòng-bị cho thậ­t an-toàn; thế mà, ba hầm bí­-mậ­t bom lân-tinh, nằm yên ngay trong sân-bay được chúng bảo-vệ nghiêm-ngặt ấy suốt ba năm nay, đã bất-thần phát nổ, như tiếng sấm lệnh khẳng-định hùng-hồn sự trư�?ng-tồn của Chí­nh-Nghĩa Tất-Thắng và thúc-giục toàn-dân đứng lên.

Chí­nh trong tình-hình sôi b�?ng ấy, nhi�?u tổ-chức chống-Cộng đã thành-hình; nhi�?u cá-nhân chống-Cộng đã đơn-phương ra tay; và không í­t anh-hùng ái-quốc đã hy-sinh.

“Việt-Nam Dân-Tộc Cách-Mạng �?ảng�? là tổ-chức lớn mạnh hơn hết, có tầm hoạt-động bí­-mậ­t lấn ra thấu Huế và vào tậ­n các Tỉnh phí­a Nam, có chiến-khu công-khai làm căn-cứ-địa xuất-phát các chiến-dịch giải-phóng lĩnh-thổ, giải-thoát đồng-bào.

Ấy thế mà...
*
NGÀY 20-4-1982, Việt-Cộng đưa tôi từ Trại “Thanh-Liệt�?, Hà-Nội - sau khi đi�?u-tra v�? các điệp-vụ mà tôi đã tổ-chức tại hai nước cộng-sản Ba-Lan và Hung-Gia-Lợi - v�? lại Tỉnh Quảng-Nam, và giam tại Trại “Hội-An�?.
Tại đây, tôi được biết là kỹ-sư Nguyễn Văn Bảy, cùng với năm chiến-hữu khác, trong Ban Lĩnh-�?ạo “Việt-Nam Dân-Tộc Cách-Mạng �?ảng�?, đã bị kết án tử­-hình trong một “phiên tòa điển-hình�?, và li�?n sau đó đã bị hành-quyết, tại �?à-Nẵng.
Trong số những ngư�?i bị kết án tử­-hình trong vụ này, có tiến-sĩ Nguyễn Nhuậ­n, nguyên giáo-sư tại Viện �?ại-H�?c Huế, cũng thuộc một tổ-chức chống Cộng khác ở Tỉnh Thừa-Thiên. Hằng chục ngư�?i khác bị kết án tù chung-thân hoặc hai mươi năm; số bị tù ngắn hạn hơn thì rất nhi�?u.
*
NGÀY 20-4-1985, tôi bị đưa từ Trại “Hòa-Sơn�? - một trại rộng lớn mới được dựng lên trên lĩnh-thổ Huyện Hòa-Vang của Tỉnh Quảng-Nam, gần Thành-Phố �?à-Nẵng - v�? lại Trại Lao+Cải “Tiên-Lãnh I�?.
Cùng đi chung với tôi, có một tù-nhân chống nạng khậ­p-khiễng được dìu từ Khu khác ra, bế nâng lên xe.
Chúng tôi ngồi sát bên nhau trên ghế sau, hai tên Công-An ngồi kèm hai bên. Tên Công-An Trưởng Toán ra lệnh cho chúng tôi và dặn hai gã kia kiểm-soát để chúng tôi không được nói chuyện hoặc ra dấu-hiệu gì với nhau.

LÚC đến địa-phậ­n Huyện Tiên-Phước, xe bị lún bánh ở một đoạn đư�?ng đất đ�? ngậ­p nước. Cả Trưởng-Toán lẫn hai tên Bảo-Vệ đ�?u xuống lội lầy đẩy xe, trong lúc lái-xe tăng ga rú máy, mà xe vẫn không lên được. Tên Trưởng-Toán bèn ra lệnh cho tôi xuống xe trước, rồi quay lại bế đỡ ngư�?i bạn tù đồng-hành của tôi xuống xe, đến đợi ở một mô đất cao bên vệ đư�?ng. Vì đư�?ng ngậ­p sình, vả lại anh-ta cũng nhẹ, nên tôi bế thẳng anh-ta đến đặt ngồi trên mô ấy, rồi tôi cũng ngồi xuống theo, để cho hai tên Bảo-Vệ trói chúng tôi lại với nhau kẻo sợ chúng tôi chạy trốn.
Trong lúc toán Công-An ấy xúm lo đưa xe lên kh�?i vũng lầy, ngư�?i bạn-tù của tôi cúi mặt xuống đất, giả-v�? quan-sát cái chân bị đau, h�?i tôi: “Có phải anh là Lê Xuân Nhuậ­n không?�? Tôi cũng nghiêng đầu, làm bộ đang nhìn ngó vào chỗ khác, trả l�?i: “Vâng. Nhưng lâu ngày quá, tôi chưa nhậ­n được ra anh là ai.�? Anh-ta tự giới-thiệu: “Tôi là Nguyễn An Dân.�?
Ngạc-nhiên, tôi quay mặt lại nhìn vào đôi mắt anh-ta. Anh-ta nói tiếp: “Tôi nhìn thấy anh bị chúng dẫn đi h�?i cung, hằng ngày đi qua trước buồng của tôi, trong năm 1978; hồi đó chúng ta cùng ở Khu B, Trại Chợ-Cồn. Tôi h�?i các anh ở các buồng bên mới biết tên anh. Trước năm 1975, anh đã...�?

Anh-ta nghẹn-ngào không nói được thêm. Tôi thấy rõ hai dòng lệ ứa ra từ đôi mắt đen to tròn của anh-ta.

�?ẾN Trại “Tiên-Lãnh I�?, ngẫu-nhiên Nguyễn An Dân và tôi bị giam chung với nhau trong một buồng nh�? thuộc dãy cách-ly. Nh�? thế, tôi đã biết được mối quan-hệ sau này giữa Nguyễn Văn Bảy và Nguyễn An Dân.

NGUYỄN An Dân quả thậ­t là một cán-bộ Việt-Cộng nằm vùng, cán-bộ chứ không phải chỉ là cơ-sở thư�?ng. Thân-nhân lôi cuốn, các phần-tử­ cộng-sản quan-tr�?ng khác động-viên và chỉ-đạo. �?ối-phương giao cho Dân công-tác vậ­n-động trí­-thức, thanh-niên, sinh-viên, h�?c-sinh, và bất-cứ thành-phần nào khác có thể được, từ Tỉnh Quảng-Nam & Thị-Xã �?à-Nẵng ra đến các địa-phương xung quanh, kể cả và nhất là Thủ-�?ô Sài-Gòn của Việt-Nam Cộng-Hòa. Dân đã vào các mậ­t-khu của Việt-Cộng, nhi�?u nơi, nhi�?u lần, nên am-thạo địa-hình địa-vậ­t của vùng rừng núi Tỉnh Quảng-Nam, nơi trú đóng của �?ảng-Ủy Liên-Khu V, Quân-Ủy Quân-Khu V, cũng như Tỉnh-Ủy Tỉnh Quảng-Nam �?à-Nẵng của Cộng-Sản Việt-Nam.

Ở vùng Quốc-Gia, Dân tổ-chức văn-đoàn “�?ông-Phương�? như một đảng chí­nh-trị, có hệ-thống liên-lạc chỉ-đạo tại các Tỉnh và Thành+Thị lớn trong đó có Sài-Gòn và Huế, là những nơi có các Tổng-Hội Sinh-Viên đang bị một thiểu-số thuộc thành-phần thân-Cộng giậ­t dây. Anh-ta thư�?ng-xuyên đi tiếp-xúc với các chi-nhánh Văn-�?oàn địa-phương mà địa-chỉ đã được công-bố trên đặc-san nói trên. Anh-ta còn len-l�?i vào làm thư-ký kế-toán xuất+nhậ­p kho cho nghiệp-đoàn các nhà thầu gạo �?à-Nẵng và Mi�?n Trung bên cạnh Tổng-Cục Tiếp-Tế thuộc Bộ Kinh-Tế, vào Sài-Gòn nhậ­n chở gạo ra phân-phối cho các Tỉnh Mi�?n Trung, nên có lý-do hợp-pháp để có mặt và nhân đó hoạt-động cho cộng-sản tại các nơi nói trên.

NGUYỄN An Dân chưa h�?c hết bậ­c trung-h�?c. Hành-trang văn-hóa của anh-ta chỉ là một mớ lý-thuyết Mác+Lê, đặc-biệt là cuốn “Từ-�?iển Triết-H�?c�? của Liên-Xô được dịch in bằng chữ Việt. Phần đông sinh-viên Việt-Nam Cộng-Hòa, nhất là sinh-viên Văn-Khoa, vốn h�?c triết-h�?c một cách khái-quát và tài-tử­, đã bị anh-ta hớp hồn. Bên ngoài, khi đ�?-cậ­p đến sinh-viên, nhi�?u ngư�?i chỉ nghĩ đến Huỳnh Tấn Mẫm, xem Mẫm là phần-tử­ cộng-sản lãnh-đạo sinh-viên, kể cả sau quốc-nạn 30-4-1975; nhưng trên thực-tế thủ-lãnh chí­nh là Nguyễn An Dân.

(Một cán-bộ thuộc Tỉnh-Ủy cộng-sản Quảng-Nam �?à-Nẵng và thư�?ng-trú ở ngoài này mà cầm nắm m�?i sinh-hoạt của sinh-viên ở Sài-Gòn: đi�?u đó không phải là ngoại-lệ duy-nhất.
Một trong nhi�?u cán-bộ Công-An Việt-Cộng thuộc �?ảng-Ủy Liên-Khu V và Tỉnh Quảng-Nam �?à-Nẵng mà tôi đã có tìm cách móc-nối trước đây, là Trần �?ăng Sơn33 : sau ngày Sài-Gòn thất-thủ, Sơn là trung-tá, Phó Trưởng Ty Công-An Việt-Cộng Tỉnh Quảng-Nam �?à-Nẵng, mà cũng vào hoạt-động tại Sài-Gòn với đầy-đủ quy�?n-hành đối với dân-chúng sở-tại cứ y như trên lãnh-thổ của Tỉnh mình.
Bên ta cũng thế, dưới th�?i �?ệ-Nhất Cộng-Hoà, đã có “�?oàn Công-Tác �?ặc-Biệt Mi�?n Trung�? xuất-phát từ Huế mà hoạt-động bao gồm cả Sài-Gòn lẫn vùng xung quanh.
Sở-dĩ VC thì từ �?à-Nẵng vào, chứ không phải từ Huế vào như bên ta, là vì Huế/Thừa-Thiên thuộc Liên-Khu Tư, tức thuộc “Phiá Bắc�?, còn �?à-Nẵng/Quảng-Nam thuộc Liên-Khu V thì là đơn-vị địa-đầu của “Phí­a Nam�? mà Trung-Ương �?ảng dùng làm bàn đạp tiến vào Mi�?n Nam).
______
33 Xem Mục “Hai Cựu Thiếu-Tá Công-An VC�? trong sách này.

Sau ngày 30-4-1975, Việt-Cộng chỉ để lại một mình Huỳnh Tấn Mẫm làm vậ­t trang-trí­ với tư-cách đại-diện sinh-viên đồng-chủ-t�?a trong chủ-t�?a-đoàn các buổi lễ công-cộng của chúng, còn thì lùa hết sinh-viên của chế-độ cũ vào rừng hoang, dưới danh-nghĩa “Thanh Niên Xung Phong�?.
Tất cả nam+nữ sinh-viên đ�?u bị đoàn-ngũ-hóa, sung vào các �?oàn, Liên-�?oàn, giã-từ h�?c-đư�?ng, gia-đình, thành-phố Sài-Gòn, đi khai-hoang lậ­p-trại trong rừng, bắt đầu sống cuộc đ�?i công-nhân lưu-đày vô-hạn-kỳ. �?ó là chí­nh-sách của �?ảng. Và Nguyễn An Dân là Chỉ-Huy-Trưởng Tổng-Liên-�?oàn các đơn-vị cựu tinh-hoa tuổi trẻ ấy của Mi�?n Nam.
*
QUA năm 1977, Việt-Cộng chuẩn-bị tấn-công Cam-Pu-Chia. Chúng đẩy mạnh công-tác bắt thanh-niên thi-hành nghĩa-vụ quân-sự, tăng-cư�?ng các sư-đoàn, và dự-định quân-sự-hóa tổ-chức “Thanh Niên Xung Phong�?. Chúng viện cớ đ�?-bạt Nguyễn An Dân ra Hà-Nội h�?c lớp đào-tạo cán-bộ Khoa-H�?c Kỹ-Thuậ­t cao-cấp để đưa một sĩ-quan bộ-đội đến thay-thế Dân tại Bộ Chỉ-Huy Tổng-Liên-�?oàn ở Sài-Gòn.
Bất-mãn, Dân b�? h�?c, v�? Quảng-Nam �?à-Nẵng nhậ­n một chức-vụ trong guồng máy Nhà-Nước địa-phương.
Và anh-ta đã gặp lại Nguyễn Văn Bảy tại đây.

CHỈ một th�?i-gian ngắn sau ngày cộng-sản cướp chí­nh-quy�?n, nhà trí­-thức Nguyễn Văn Bảy, trước kia đứng núi này trông núi n�?, nay đã thấy rõ thực-chất của chế-độ chuyên-chí­nh vô-sản rồi. Bảy bí­-mậ­t liên-kết với các thân-hữu cũ - những giáo-sư đại-h�?c có sẵn uy-tí­n với giới sinh-viên, những nhà hoạt-động chí­nh-trị có nhi�?u cơ-sở đảng-phái dưới quy�?n, những nhà tu-hành được giới tí­n-đồ tin yêu, ở �?à-Nẵng, Huế, Quảng-Nam, và nhi�?u Tỉnh khác - tổ-chức một lực-lượng vũ-trang quy-mô, chủ-xướng khởi-nghĩa toàn-dân.

Trong lúc đó, nhà-văn nhà-báo Nguyễn An Dân, vốn tin-tưởng vào một chủ-nghĩa lý-tưởng mà lý-thuyết đầy hấp-dẫn, nay đã va chạm với thực-tế phũ-phàng, qua những quyết-định tàn-nhẫn của bộ máy Nhà-Nước vậ­n-dụng đúng chí­nh-sách của �?ảng đối với từng tầng-lớp nhân-dân trong đó có số đông là bà-con của anh-ta, và qua những nỗi-ni�?m đau-xót của giới cựu sinh-viên Mi�?n Nam mà anh-ta cảm-nhậ­n được, trong những canh khuya cởi-mở tâm-tình, sau những ngày và đêm dài khắc-khổ sinh-hoạt chung. Món ăn Quốc-Gia, đượm mùi “tư-bản chủ-nghĩa�? và “cá-nhân chủ-nghĩa�?, đã nuôi lớn con ngư�?i anh-ta, với một tâm-hồn lãng-mạn và tự-do.

�?ến nay thì Nguyễn An Dân đã dứt khoát ch�?n con đư�?ng đối-nghịch. Anh-ta tâm-sự với Nguyễn Văn Bảy; và đôi bạn cũ bây gi�? đóng lại vai trò xưa, nhưng trên chiến-tuyến khác, và cả hai đ�?u quyết-liệt trên một bình-diện rộng lớn hơn và trong một hoàn-cảnh khắc-nghiệt hơn. Với tư-cách là một đảng-viên trung-kiên, có thành-tí­ch quá-khứ nằm vùng hoạt-động đắc-lực và đã từng bị đối-phương cầm tù tại địa-phương, bản-thân lại có nhi�?u thân-nhân giữ chức-vụ lớn ở cấp cao, Dân đã bao-che cho Bảy và đồng-bạn, giống như trước kia Bảy đã che-chở cho Dân.

Nguyễn An Dân đã lôi cuốn được hằng trăm thanh-niên, Dân-Quân, Tự-Vệ, bộ-đội, và cả Công-An Việt-Cộng, theo v�? với “Việt-Nam Dân-Tộc Cách-Mạng �?ảng�? của Nguyễn Văn Bảy, mà tổng-số đảng-viên đã lên đến vài nghìn. Các thành-viên gốc Việt-Cộng ấy đã đem theo nhi�?u loại vũ-khí­ mà h�? lấy được trước và trong khi thoát-ly, đủ để trang-bị cho hầu hết các cá-nhân và đơn-vị chiến-đấu của Bảy. �?i�?u quan-tr�?ng nhất là Dân đã hướng-dẫn cho Bảy cùng Ban Tham-Mưu chiếm đóng và sử­-dụng một căn-cứ lớn cùng năm căn-cứ phụ trong vùng mậ­t-khu cũ của Việt-Cộng, mà địch đã b�? trống để đưa nhau v�? Thành sau ngày chúng chiếm được vùng Quốc-Gia.
Hoạt-động của “Việt-Nam Dân-Tộc Cách-Mạng �?ảng�? sau Tháng Tư năm 1975 cũng tương-tự như hoạt-động của Việt-Cộng trước kia: từ mậ­t-khu bung ra, lan rộng, khiến địch bị bậ­n tay ở vùng chúng chiếm, chỉ chống trả ở vùng ven chứ không tấn-công nổi vào vùng sâu.

MỘT hôm có một số dân, trong đó có vài sĩ-quan bộ-đội Việt-Cộng, vào rừng tìm củi, lạc vào vùng căn-cứ chí­nh của Bảy mà không hay, và đã tranh-thủ thì-gi�? ngủ lại tại chỗ qua đêm để có thể tiếp-tục công việc sớm vào sáng hôm sau. Sáng sau, khi đi sâu thêm vào trong, nhóm ngư�?i này bị phát-hiện, nhưng được thành-viên của �?ảng ấy thi-hành chí­nh-sách nhân-đạo dẫn đư�?ng cho ra kh�?i rừng.
Việc đó tới tai Việt-Cộng; chúng bèn tổ-chức cho cán-bộ của chúng giả làm thư�?ng-dân đi kiếm củi, mậ­t ong, quế, len-l�?i vào gần để quan-sát, tìm hiểu thực-lực, các đư�?ng giao-liên, và hệ-thống bố-phòng của tổ-chức đối-nghịch này.
Cuối cùng, Việt-Cộng đã huy-động một lực-lượng quân-sự lớn, có sự tăng-viện của Bộ Quốc-Phòng và các quân+binh-chủng cấp Quân-Khu: đư�?ng núi thì có xe tăng, xe thiết-giáp xung-kí­ch; đư�?ng sông thì có xuồng-máy đổ bộ; có cả đại-pháo và máy-bay yểm-hộ. �?ịch đồng loạt tấn-công vào căn-cứ chí­nh và hai căn-cứ phụ ở gần đó của kháng-chiến-quân. Rủi thay, toàn-thể các cấp lĩnh-đạo và cán-sự cao-cấp của phe khởi-nghĩa đ�?u đang dự h�?p tại căn-cứ đầu-não của mình, nên rốt cuộc đã sa vào tay giặc, cùng với các nam+nữ chiến-hữu sống sót và không di-tản kịp-th�?i. Ba căn-cứ kháng-chiến còn lại sau đó cũng bị địch tràn ngậ­p.
*
NGÀY cuối-cùng của “Việt-Nam Dân-Tộc Cách-Mạng �?ảng�? cũng là ngày bùng nổ cuộc tranh-chấp công-trạng và quy�?n-lực đã ngấm-ngầm từ lâu giữa các cấp lãnh-đạo Việt-Cộng Tỉnh Quảng-Nam/�?à-Nẵng.

�?ảng-Ủy Liên-Khu V và Quân-Ủy Quân-Khu V ẩn-trú trên lãnh-thổ của Tỉnh này. Sự an-toàn của các mậ­t-khu này cũng như thành-tí­ch quấy-rối an-ninh vùng Quốc-Gia lâu nay phần lớn là do công của Công-An. Ngư�?i đứng đầu ngành Công-An Việt-Cộng từ đầu cho đến sau 1975 ở đây là Hoàng Văn Lai. Cầm nắm được tình-hình m�?i mặt liên-quan đến “Việt-Nam Dân-Tộc Cách-Mạng �?ảng�? của Nguyễn Văn Bảy để đi đến quyết-định tấn-công triệt-tiêu kẻ thù như trên, cũng là do công của Công-An, của Hoàng Văn Lai.

Nhưng vào buổi sáng ngày Việt-Cộng mở cuộc tấn-công mậ­t-khu của Bảy, đại-tá �?oàn Khuê, Chỉ-Huy-Trưởng Tỉnh-�?ội Quảng-Nam �?à-Nẵng, cũng là Tư-Lệnh cuộc hành-quân, đã dựa vào lực-lượng quân-sự hùng-hậ­u của mình mà xuất-phát, không thèm đếm xỉa đến Hoàng Văn Lai. Lai sợ bị Khuê giành mất công đầu, nên ra lệnh cho lái-xe lái vượt lên trước, để nắm vai trò dẫn đư�?ng. Khi xe của Lai đang vượt lên thì Khuê ra lệnh cho xe của mình ép qua, lấn xe của Lai lậ­t nhào.

Lai chết tức-th�?i.

HOÀNG Văn Lai, một cán-bộ cao-cấp, trung-kiên, và có nhi�?u công-trạng lớn đối với �?ảng và Nhà-Nước, chết rồi mà vẫn chưa yên.
�?ảng h�?p, phân-tí­ch sự-việc theo l�?i tư�?ng-thuậ­t của Khuê, kết-luậ­n là Lai quá nặng đầu-óc cá-nhân chủ-nghĩa, vi-phạm quy-luậ­t hành-quân, suýt nữa phá h�?ng kế-hoạch chung của tậ­p-thể, nên đã quyết-định trừng-phạt... cái xác, và cả cái hồn (?) của Lai.
Xác Lai tuy cũng được chôn trong một nghĩa-trang, nhưng nằm ở một vị-trí­ sát cạnh cổng vào, ý nói hồn Lai sẽ không nghỉ-ngơi mà phải tiếp-tục làm lí­nh Công-An gác cổng cho nghĩa-trang này.
*
NGUYỄN An Dân có góp ý với Nguyễn Văn Bảy và Nguyễn Nhuậ­n trong việc soạn-thảo Cương-Lĩnh Chí­nh-Trị cho “Việt-Nam Dân-Tộc Cách-Mạng �?ảng�?. Tiến-sĩ Nguyễn Nhuậ­n cũng ở trong một tổ-chức chí­nh-trị chống-Cộng khác tại Huế; và tổ-chức ấy v�? sau cũng bị Việt-Cộng phá vỡ, các nhà lĩnh-đạo ngoài đó cũng bị tuyên án tử­-hình.
Nhuậ­n bị hành-quyết chung với nhóm Bảy trong này, vì địch tìm thấy nhi�?u đoạn thủ-bút của Nhuậ­n trong bản thảo Chí­nh-Cương của “Việt-Nam Dân-Tộc Cách-Mạng �?ảng�? và một bức ảnh chụp chung cảnh một buổi h�?p bên trong mậ­t-khu kháng-chiến của Tỉnh Quảng-Nam, cho thấy cùng ngồi trên bàn chủ-t�?a với Bảy là Nhuậ­n và Dân. Tất cả sáu ngư�?i trong chủ-t�?a-đoàn đ�?u bị kết án tử­-hình.
Nhưng chỉ có năm nạn-nhân đã bị hành-quyết tại pháp-trư�?ng; còn Nguyễn An Dân thì không.

DÂN được thân-nhân, toàn là cán-bộ lãnh-đạo nhi�?u ngành cấp cao, xin giùm, nên được giảm án xuống tù chung-thân, rồi giảm thêm nữa xuống còn tù hai mươi năm. Tôi h�?i anh-ta: “Anh có cảm-tưởng gì khi thoát án tử­-hình?�? Dân nhìn tôi để dò ý rồi mới trả l�?i: “Tôi hiểu là có dư-luậ­n nghi tôi được h�? gài vào để hại anh Bảy. Nhưng, anh hãy nhìn vào cái chân tôi đây nè!�? Dân cởi quần dài, vì anh-ta thư�?ng-xuyên mặc quần dài, để tôi nhìn thấy cái chân bên phải của anh-ta bị teo cơ, rút gân, và co ngắn lại như một cành cây sấy khô. Anh-ta chỉ vào một cái sẹo lớn, nói tiếp: “Tôi bị cùm chân suốt mấy năm tr�?i trong buồng biệt-giam. Lúc đầu, đôi chân sưng húp, rồi một cái nh�?t bị tấy; tôi khóc, tôi la suốt mấy ngày đêm mà h�? chẳng thèm đoái-hoài. Chịu không nổi nữa, tôi phải tự mình móc thịt giải-phẫu. Mất máu, kiệt sức; một chân trở lại bình-thư�?ng, một chân teo rút như thế này đây. Nhưng tôi vẫn cứ bị cùm hai chân mãi cho đến ngày anh Bảy và các chí­nh-hữu vĩnh-viễn ra đi...�?
*
�?ẦU năm 1985, Việt-Cộng đ�? ra công-tác tổng-kết thành-tí­ch mư�?i năm bạo-hành ở Mi�?n Nam này. Nguyễn An Dân được đưa v�? �?à-Nẵng, để tậ­p, rồi đưa lên vùng căn-cứ cũ của “Việt-Nam Dân-Tộc Cách-Mạng �?ảng�? để đóng một đoạn dành cho vai-trò cũ của anh-ta trong một cuốn phim diễn lại cuộc tấn-công của Việt-Cộng phá vỡ chiến-khu của Nguyễn Văn Bảy nói trên. Công-An đã thuê một nữ-võ-sư đóng vai một nữ-đại-úy Công-An, sau khi xung-phong quậ­t ngã một số nhân-vậ­t kháng-chiến, dùng một thế võ hiểm-độc tước súng và bắt sống được Nguyễn An Dân. Vì chân bị què nên Dân chỉ đứng dựa vào sau một thân cây, diễn cảnh chĩa súng bắn ra đối-phương, rồi vừa chồm tới là bị tước súng, còng tay. Nhưng đoạn phim ấy là quan-tr�?ng nhất, vì Dân là nhân-vậ­t chủ-chốt duy-nhất còn sống-sót được sau biến-cố lịch-sử­ ấy tại vùng đất này. Khi đã đóng xong vai mình trong phim, anh-ta được đưa đến Trại “Tiên-Lãnh I�? trên cùng chuyến xe với tôi.

VÀO ngày 30-4-1985, Việt-Cộng đem chiếu cuốn phim thành-tí­ch mư�?i năm của chúng cho m�?i tù-nhân tại các Trung-Tâm Lao+Cải và Trại Tạm-Giam đ�?u xem.

CŨNG như lệ thư�?ng, tôi xốc nách Dân, dìu xuống mấy bậ­c th�?m đá từ buồng cách-ly ra sân, sắp hàng đếm số, rồi cùng tiến vào hội-trư�?ng. Hằng ngày, anh-ta vui-vẻ cư�?i chào m�?i ngư�?i gặp trên đư�?ng đi; nhưng tối nay thì anh-ta cúi đầu lặng-lẽ bước đi như một tử­-tội đang bị dẫn ra pháp-trư�?ng.

Tôi tôn-tr�?ng ni�?m suy-tưởng của ngư�?i bạn-tù. Trước đó, Nguyễn An Dân đã nói với tôi là ngư�?i-ta muốn giết anh-ta thêm một lần nữa. Một cái chân què, kết-quả cụ-thể của một chí­nh-sách vô-nhân đối với tù-nhân bị bệnh trong cảnh xí­ch-xi�?ng, đã giết chết sự toàn-vẹn và sức mạnh thể-xác còn lại của anh-ta. Một bản án tử­-hình, tuyên ra không phải là không do ý muốn kết-liễu cuộc đ�?i của anh-ta. Một quyết-định giảm án, chỉ làm cho anh-ta, dù thụ-động, cảm thấy mình không xứng-đáng sống trước anh-linh của Nguyễn Văn Bảy và các anh-hùng khác đã hy-sinh, cũng như bao nhiêu chiến-hữu khác, vì có gia-đình, tài-sản, và sự-nghiệp, nên mất-mát và đau-đớn nhi�?u hơn anh-ta.

“Bây gi�? lại còn bắt mình phơi mặt ra trước tậ­p-thể, để xác-nhậ­n với m�?i ngư�?i v�? nội-dung của một cuốn phim mà đạo-diễn đã cố ý dàn-dựng cho chế-độ đương-quy�?n lớn+mạnh và công+chí­nh, trong lúc lực-lượng khởi-nghĩa mà mình là chứng-nhân tiêu-biểu thì nh�?+yếu và tư+tà, tức là giết nốt những hình-ảnh kiêu-hùng mà đồng-bào trong ni�?m ngưỡng-mộ đã từng hình-dung ra. Nó là phần kỷ-niệm đẹp nhất đã ghi-khắc trong tâm-hồn mình, cho những ngày còn lại của cuộc đ�?i mình...�?

NGỒI giữa cả nghìn con-ngư�?i, chí­nh-trị-phạm lẫn thư�?ng-phạm, đang náo-nức xem phim, tôi cũng trầm-ngâm nghĩ-ngợi theo Dân. Bây gi�? anh-ta mới thấy tiếc là đã không h�? làm một bài thơ tình; bây gi�? anh-ta mới thấy tình-cảm mà một cựu-nữ-sinh-viên Văn-Khoa Sài-Gòn nào đó đã dành cho anh-ta ngày xưa là quý-báu và cần-thiết vô-cùng.
Trước ngày mà Dân tưởng là phải ra pháp-trư�?ng, anh-ta đã được gặp mẹ; bà-cụ chỉ khóc: “Con đừng chết trước mẹ, con ơi!�? Và mới ngày hôm qua, được gặp mẹ vào thăm+nuôi, Dân cũng chỉ khóc: “Mẹ đừng chết trước ngày con v�?, mẹ ơi!�?

NHƯNG tôi bỗng thấy rộn lên trong lòng một ni�?m vui mênh-mang.
Khắp nước chắc-chắn có nhi�?u cán-bộ như Nguyễn An Dân, chưa mất lương-tri, một sớm một chi�?u trở v�? trong lòng Quốc+Dân.
Và cũng hiển-nhiên vẫn có vô-vàn công-dân như Nguyễn Văn Bảy, không vì bất-hòa trong nhà mà nỡ đành lòng chấp-nhậ­n để cho giặc+cướp xông vào tàn-sát bà-con...

LÊ XUÂN NHUẬN